Windykacja,
windykator, egzekucja, komornik to słowa, które kojarzą się
zdecydowanie negatywnie. Warto jednak poznać ich znaczenie, aby
strach przed nieznanym lub niejasności nie utrudniały nam dbałości
o własne interesy albo walki o przysługujące nam prawa.
Etymologia
słowa windykacja jest w zasadzie znana i nie budzi większych
sporów. Pochodzi ono od łacińskiego vindicatio
oznaczającego roszczenie, obronę konieczną, zemstę; vindicare
co można przetłumaczyć jako dochodzenie własności, uwalnianie się, karanie, mszczenie się oraz od vindex – obrońca mściciel1.
Windykacja
więc od samego początku związana jest z odzyskiwaniem pewnych
uprawnień przysługujących właścicielowi rzeczy, m.in. taki cel
miała w starożytnym prawie rzymskim instytucja rei vindicatio.
Reminiscencją prawa rzymskiego jest roszczenie windykacyjne,
uregulowane w art. 222 Kodeksu cywilnego, przysługujące
właścicielowi rzeczy pozbawionemu możliwości faktycznego nią
władania.
Współcześnie
windykacja jest różnie
definiowana. Nie wchodząc w szczegółową analizę tego pojęcia,
co może tylko zaciemnić dalsze rozważania, przyjąć możemy, iż
windykacja to dochodzenie roszczeń w sposób zgodny z
przepisami prawa. Taka treść znaczeniowa, jak się wydaje, w sposób
najpełniejszy oddaje obowiązujące obecnie stosunki
społeczno-gospodarcze oraz istniejącą rzeczywistość.
Dla
pełnego zrozumienia czym jest windykacja wyjaśnijmy również, iż
roszczenie to uprawnienie polegające na tym, że jakaś
indywidualnie oznaczona osoba ma obowiązek wykonać świadczenie na
rzecz uprawnionego, a więc uprawniony może żądać, aby zachowała
się ona w ściśle określony sposób2, np. oddała pieniądze. Uprawnionym do żądania jest wierzyciel,
natomiast zobowiązanym do świadczenia dłużnik.
Podsumowując
więc, windykacja jest dochodzeniem przez wierzyciela, albo osoby
działającej w jego imieniu (w naszej sytuacji osoby fizycznej lub
firmy zajmującej się windykacją) roszczeń, najczęściej
polegających na świadczeniu pieniężnym, w sposób zgodny z
przepisami prawa.
Wymóg
działania w zgodzie z obowiązującymi przepisami prawa nie pozwala
zaliczyć do czynności windykacyjnych szeregu zachowań, o których
napiszemy przy omówieniu uprawnień windykatorów.
Windykator
to osoba wykonująca czynności faktycznie i prawne związane z
dochodzeniem roszczeń, czyli dokonująca czynności windykacyjne.
Windykatorem
może być wierzyciel osobiście albo inna osoba, fizyczna lub
prawna, działająca w jego imieniu. Może to być więc przykładowo
sąsiad, któremu zalegamy z pożyczką, domagający się od nas
zapłaty w bezpośredniej rozmowie, jak i wyspecjalizowana firma
windykacyjna, dochodząca roszczenia na zlecenie wierzyciela,
wykonująca w tym celu telefony czy wysyłająca korespondencję.
Zdarza
się i tak, że firma windykacyjna jest jednocześnie wierzycielem,
najczęściej ma to miejsce w sytuacji, gdy dojdzie do przelewu
wierzytelności, tzn. windykator kupi dług od poprzedniego
wierzyciela.
Windykacja
może mieć charakter polubowny albo sądowy. Windykacja polubowna ma
na celu skłonienie dłużnika do dobrowolnego wykonania
zobowiązania, natomiast windykacja sądowa związana z wykonaniem
zobowiązania wbrew woli dłużnika.
W
przypadku windykacji sądowej windykator występuje do organu
państwowego z wnioskiem o wydanie orzeczenia o określonej treści,
na postawie którego to orzeczenia wyspecjalizowany organ, przy
użyciu przymusu państwowego, realizuje wynikające z orzeczenia
uprawnienia wierzyciela. Najczęściej odbywa się to w ten sposób,
że windykator wytacza powództwo (wnosząc pozew) o zapłatę do
właściwego sądu, który, uwzględniając powództwo, wydaje
orzeczenie, nakaz zapłaty albo wyrok, w którym nakazuje dłużnikowi
zapłatę odpowiedniej kwoty pieniężnej lub wydanie rzeczy.
Nakaz zapłaty lub wyrok jest dokumentem, który po spełnieniu
dodatkowych warunków staje się podstawą do wszczęcia postępowania
egzekucyjnego, w ramach którego dokonuje się egzekucji.
Egzekucja
jest to urzeczywistnienie wynikającego z wyroku sądowego lub nakazu
zapłaty obowiązku określonego zachowania się, najczęściej
zapłaty określonej kwoty, w sytuacji, gdy osoba zobowiązana,
niezależnie od przyczyn, nie wykonuje tego nakazu dobrowolnie.
Ważnym
elementem egzekucji jest przymus. Przymusowa realizacja uprawnień
wierzyciela oznacza, iż są one realizowanie wbrew woli dłużnika.
Podkreślenia
wymaga, iż środki przymusu mogą stosować jedynie organy państwowe
i jedynie w sposób określony przez przepisy prawa. Ograniczenie
możliwości stosowania przymusu do organów państwowych oznacza, iż
wierzyciel lub działający w jego imieniu zawodowy windykator nie
może ich stosować samodzielnie, tylko zwrócić się w tym celu do
właściwego organu państwowego. Z kolei organ państwowy nie może
w sposób dowolny decydować o konieczności zastosowaniu środków
przymusu, ich formie i sposobie wykonania, bowiem przepisy prawa w
sposób dość szczegółowy określają zasady działania organu
państwowego w tym zakresie.
Organem dokonującym egzekucji w sprawach cywilnych, a więc decydującym o zastosowaniu przymusu, jest w zasadzie wyłącznie komornik sądowy3 (dalej nazywany po prostu komornikiem). To komornikowi właśnie ustawodawca powierzył wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach o roszczenia pieniężne4.
Komornik, oprócz tego,
że tylko on może dokonać egzekucji, jest również
funkcjonariuszem publicznym, a zatem przy wykonywaniu czynności
egzekucyjnych korzysta z takiej samej ochrony jak np. funkcjonariusz
policji. Warto mieć to na uwadze w razie ewentualnych kontaktów z
komornikiem, aby nie popełnić przestępstwa poprzez działanie w przekonaniu o
słuszności własnych racji, utrudniając mu wykonywanie czynności
egzekucyjnych. Windykator natomiast jest takim samym podmiotem jak
dłużnik, korzysta z takiej samej jak dłużnik ochrony prawnej i ma
takie same możliwości działania jak dłużnik - ni mniej, ni
więcej.
O tym co może a czego
nie może windykator przeczytacie w części następnej.
1 W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1970, s. 812.
2 Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2009, s. 90.
3 Zob. art. 2 ust. 1 Ustawy o komornikach sądowych i egzekucji.
4 Art. 2 ust. 3 pkt 1 Ustawy o komornikach sądowych i egzekucji.
Aktualizacja 20 czerwca 2014 r.
